Alevîlikte ibâdet

Alevîler, Muhammed bin Abdullah’ın son Peygamber olduğuna, Ali bin Ebu Talib’nin ise Veliliğine (ya da İmamlığına) inanırlar. Alevîler, ibâdetlerini cemevi'nde yaparlar. Kadir Gecesi'yle bağlantılı olarak üç gün ve Muharrem ayında ise 12 gün oruç tutarlar. Muharrem'den sonra da üç gün Hızır Orucu tutarlar. Muharrem orucundan evvel üç gün Masumu Paklar orucunu tutarlar.[kaynak belirtilmeli]
Cem [değiştir]
Ana madde: Cem
Cem alevilerin toplu halde ettikleri ibadetin adıdır. Kavram olarak cem Arapça bir kelime olup toplanma, birikme, bir araya gelme manasına gelmektedir. Alevîlikte, cemde bulunan bir kişi başka bir kişiye dargınsa, bu iki kişinin dargınlıkları giderilmeden, barışmaları sağlanmadan ceme başlanmaz. Alevîlerin toplu anlamda temel ibadeti olan Cem, bir Dede'nin gözetiminde ve önderliğinde yerine getirilir.
Cemevi [değiştir]
Ana madde: Cemevi
Alevî ibâdetinin uygulandığı mekân Cemevi/Pîrevidir. Alevîlerin ibâdet ettiği yere “toplanma” anlamında “Cemevi” denir; bir olma, bütünleşme yeri, Yaratan’la bir olma, bütünleşme anlamındadır. Cem herhangi bir yerde yapılabilir. Evde ya da temiz olan her yerde yapılabilir. Önemli olan Allah'a sığınmak ve ibadet etmektir. Alevî geleneğinde Cemevleri, salt tapınma (ibadet) maksadı ile kullanılmamış ve kullanılmamaktadır. Topluluğunun dini gereksinimi yanında toplumsal, bireysel sorunların çözüme kavuşturulduğu bir meclis işlevi de görmüş ve görmektedir
Duaz ve deyiş [değiştir]
Ana maddeler: Dua, Nefes (edebiyat), ve Türkü
Duaz, Duazdeh’in kısaltılmış halidir. Duazdeh Farsça olup oniki (12) anlamına gelmektedir.
Duaz, cem âyinlerinde söylenen ve Oniki İmamlar'ın adlarının geçtiği deyişlerdir. Bazen dua olarak da nitelendirilirler. Bu deyişlerde ayrıca Oniki İmamlar'ın yanı sıra başta Hazreti Muhammed ve Hacı Bektaş-ı Veli olmak üzere Alevî ulularının adları geçmektedir.
Alevîlikte duazın, nefesin, türkünün, deyişin farklı anlamları bulunmaktadır. Fakat günümüzde genellikle Deyiş Alevîliği çağrıştıran her melodinin adı olarak benimsenir. Türkü, nefes, duaz bunlar da alt adlardır. Alevîlikte Duaz ve Deyişlerin ibâdet dili Türkçe'dir.
Mersiye [değiştir]
Ana madde: Mersiye
Mersiye, bir edebiyat terimidir. Dîvân edebiyatında ölen bir kimsenin yiğitliğini, cömertliğini, iyiliğini, yaptıklarını övmek ve ölümünden duyulan acıyı dile getirmek için yazılan şiir türüne mersiye adı verilir. Kutsal günlerde, ölüm törenlerinde mersiye okuyan kişiye de mersiyehan denir. Mersiyeler genellikle mesnevi ve terkib-i bent nazım biçimlerinde yazılmıştır. Ünlü divan şairi Baki’nin Kanuni Sultan Süleyman'ın ölümü üstüne yazdığı Kanûni Mersiyesi, bu türün önde gelen örneklerindendir. [kaynak belirtilmeli] Sekiz beyitten oluşur. Arapça ve Farsça kelimeler çok olduğundan dili ağırdır. Aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
Semah [değiştir]
Ana madde: Semah
Semah, cemlerde deyişler eşliğinde yapılan dinsel törenin adıdır. Ulu Hünkâr Hacı Bektaş-ı Veli bu konuda şöyle söyler: "Semah, ariflerin aleti, muhiplerin ibadeti, taliplerin maksududur. Bizim Semahımız oyuncak değil, ilâhî bir sırdır. Bir kimse ki semahı oyuncak sayar o cahildir". Semahın kaynağı "Kırklar Meclisi"ne dayanır. İnanca göre bu meclise gelen Muhammed’e Salmân-ı Fârisî tarafından bir üzüm tanesi verilir ve Salmân-ı Fârisî kendisinden bunu paylaştırmasını ister. Muhammed, Cebrail’in getirdiği tabakta bu üzüm tanesini sıkar. Bunu içen Kırklar "Ya Allah" deyip Semah dönmeye başlarlar.[kaynak belirtilmeli]
Geçmişte sadece Cemlerde dönülen semahlar, özüne aykırı düşmedikçe izleyiciler önünde de icra edilmektedir. Günümüzde en özgün semah âyini Hubyarlılar tarafından icra edilmektedir.
Alevilikte Kutsal Günler ve Anma Günleri [değiştir]
Kutsal Günler [değiştir]
10-14 Zilhicce: Kurban Bayramı
28-30 Zilhicce: Mâsûm-u Pâk Orucu
1 -12 Muharrem: Muharrem Orucu / Mâtem Orucu
10 Muharrem: Aşûre Günü - Hüseyin bin Ali’in katledilmesi. (Kerbela Olayı) [3]
Ayrıca bakınız: Kerbela Savaşı
Ocak-Şubat (yöre farkları): Hızır Orucu
21 Mart: Nevrûz / Nevrûz-î Sultân: Ali bin Ebu Talib’in doğum günü ve imâmetin ilânı (Gâdir-î Hum)
5 - 6 Mayıs: Hıdırellez
Anma günleri [değiştir]
21 Ramazan: Ali bin Ebu Talib’in Abd-el-Rahman bin Mûlcem adında bir Harici tarafından Kûfe'de namaz kılarken zehirli bir kılıç ile yaralandıktan birkaç gün sonra vefat ettiği gün.[4]
6 - 7 Haziran: Abdal Musa anma törenleri[kaynak belirtilmeli]
16-18 Ağustos: Hacı Bektaş-ı Veli anma törenleri.